ĐÌNH XUÂN LẠC
Đình Xuân Lạc toạ lạc tại thôn Xuân Lạc, xã Vĩnh Ngọc, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hoà; thờ các vị: Bản Cảnh Thành Hoàng, Tiền Hiền, Hậu Hiền, Thổ Công, Táo Quân, Hà Bá…
Bố cục mặt bằng tổng thể Đình Xuân Lạc bao gồm các hạng mục: Nghi Môn, Án Phong, Chánh Điện, Nhà Đông.
Đình Xuân Lạc còn là địa điểm gắn liền với các sự kiện lịch sử, góp phần vào thắng lợi chung của quân và dân Khánh Hòa trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc:
- Ngày 15/81945, họp tổ Việt Minh bí mật để phổ biến chương trình Việt Minh.
- Ngày 18/8/1945, tổ chức họp bàn kế hoạch cướp chính quyền. Sau khi tập trung về Nha Trang cướp chính quyền xong thì đến trưa ngày 19/8/1945 về lại xã triển khai giành chính quyền xã Xuân Lạc ngay tại đình.
- Ngày 20/8/1945, tiến hành bầu Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tại đình.
- Ngày 23/10/1945, khi Mặt trận Nha Trang - Khánh Hòa mở màn kháng chiến thì cũng tại Đình Xuân Lạc đã tập trung 01 Trung đội dân quân Xuân Lạc cùng 01 Trung đội dân quân Vĩnh Phương đi tham chiến ở Mã Vòng - Chợ Mới.
- Khi phòng tuyến bị phá vỡ thì Uỷ ban nhân dân huyện Vĩnh Xương rút về đóng ở Chùa Xuân Lạc. Đình Xuân Lạc trở thành trụ sở quân tiếp vụ. Nhân dân tập trung nấu cơm tiếp tế cho mặt trận, sử dụng nhà dân bố trí cối xay giã gạo hàng ngày; dân quân tham gia canh gác với bộ đội, đào công sự phòng ngự và chiến đấu; cán bộ túc trực tại đình Xuân Lạc sẵn sàng ứng chiến và phục vụ mặt trận…
- Ngày 02/10/1967, bộ đội ta tổ chức tấn công tiêu diệt địch. Vào thời điểm đó, Bộ chỉ huy quân sự của ta đang đóng quân ở trong đình làng để chỉ huy mặt trận.
Đình Xuân Lạc được các vua triều Nguyễn ban tặng 05 đạo sắc phong:
- 01 sắc phong niên hiệu Tự Đức năm thứ 05 (1852);
- 01 sắc phong niên hiệu Tự Đức năm thứ 33 (1880);
- 01 sắc phong niên hiệu Đồng Khánh năm thứ 02 (1887);
- 01 sắc phong niên hiệu Duy Tân năm thứ 03 (1909);
- 01 sắc phong niên hiệu Khải Định năm thứ 09 (1924).
Lễ hội truyền thống tại Đình Xuân Lạc diễn ra vào khoảng thời gian mùa Xuân hàng năm, thu hút đông đảo cộng đồng dân cư tham dự.
Tại Đình Xuân Lạc, hệ thống kết cấu khung gỗ vẫn còn được bảo lưu; các hoa văn, họa tiết trang trí trên các cấu kiện kiến trúc được thể hiện tinh tế, sinh động, giàu tính biểu cảm và nghệ thuật. Ngoài ra, di tích còn lưu giữ được các hiện vật có giá trị về văn hóa, khoa học, lịch sử… Tiêu biểu là các bức Hoành Phi và các cặp Liễn đối khảm trai có niên đại vào triều Nguyễn.
Ngày 22/8/2007, Đình Xuân Lạc được xếp hạng là Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh theo Quyết định số 1518/QĐ-UBND của Ủy ban nhân dân tỉnh Khánh Hòa./.